Грбовите на Македонија (2)

Според Милан Бошкоски: „Имињата Македонија, Македонски, Македонци, постепено се наметнувале за словенските племиња кои ја населиле територијата на класична Македонија. Постепено, низ средниот век, територијата на која живееле Македонските Словени била именувана од други или од жителите кои ја населувале, како Македонија, што е карактеристично особено за XIV-от век, додека самите нејзини жители постепено низ средниот век, од другите или од самите тие, се именувале како Македонци.“ (Милан Бошкоски, Имињата Македонија и Македонци во средновековните извори. Скопје 2003. 184)

Св.Софија - Охрид.

Под стреата на предната страна на Св.Софија во Охрид (соборниот храм на Охр.арх), во ѕидот под кровот, во еден ред има напис од тули на грчки. Написот е оштетен и не е целосен.

Напис на Св. Софија во Охрид.

Според Ј.Иванов, преводот гласи: „...Григори, кога подигна храм, мизијските народи ги поучува сèмудро на богонапишан закон. Година 6825 (од Хр. 1317).“ (Йордан Иванов, Български старини из Македония. Издава Българско книжовно дружество. София 1908. 211)

Во својата книга М.Бошкоски тврди: „Од аспектот кој го проучуваме, од особено значење се неколкуте преписи на Душановиот законик (донесен на 21 мај 1349 г. во Скопје), каде се забележани земјите на кои српскиот цар претендирал, ги имал под своја власт, или, пак, користејќи го нивното историско наследство и слава, сакал да ги вгради или ги вградил во својата титула. Во Раванечкиот препис на Душановиот законик, кој се смета за најстар од помладата редакција (првата половина на XVII век), српскиот цар се потпишал како: „Благочьестиваго и вернаго и христолюбиваго македоннскаго цара Стефан закон“, додека во Софискиот препис (вторта половина на XVII век) потписот на српскиот цар гласи: „Благочьестиваго и вернаго и христолюбиваго македоннскаго цара Стефана, србскаго, бльгарскаго, оугарскаго, далматскаго, арабанскаго, оугрвлахискаго, и ниимь многимь пределомь....“ (Ibid. 186-187)

Но, М.Бошковски премолчал како се титулирал самиот цар Душан (1331-1355).[7]

null

Општ грб од Стематографијата на Х.Жефарович. Во средината е Стефан Душан Неманиќ.

Во „Родословие српско“ познато како Трношки летопис, датиран во првата четвртина на 16-ти век, стои дека Волкашин по смртта на Стефан Душан се вратил во: “Болгарїй и Македонїй“, а својата војската ја собрал (регрутирал) од пределите на “Болгарїй, Македонїй и Албанїй“. (А.Иширков, op.cit. 7)

А.Матковски објаснува како е создадено верувањето дека цар Душан се титулирал и како цар Македонски:

„Петар Охмучевиќ ја гледал иднината на Јужните Словени во една заедница и затоа измислил два општи грба на Јужните Словени. Општите грбови ги составил така што ги земал земските грбови на одделните земји и од нив формирал два општи грба. ...Во средината на еден од два е ставен цар Душан, како најсилен владетел на Јужните Словени, а наоколу се редат земските грбови на Македонија, Бугарија, Србија, Босна, Хрватска и др., иако Хрватска, Далмација, Славонија и Босна никогаш не биле под власта на Душан. Под влијание на овој општ грб, кој подоцна се умножил и прецртувал, се јавила подоцнешната преработка на Душановиот Законик. Познато е дека постојат 20 преписи на овој Законик. Овие преписи можат да се поделат на две групи. Првите 10 преписи биле пишувани до XVII а другите 10 биле пишувани во XVII и XVIII век. Во десетте преписи на Душановиот Законик од XVII и XVIII век, под влијание на „општите грбови“ на Петар Охмучевиќ, кои веќе кружеле по Балканскиот Полуостров во разни преписи, цар Душан се јавува како цар Македонски, српски, бугарски, далматински, унгарски и сл. ...Првите 10 стари преписи на Душановиот Законик: струшкиот, [поименично се наброени и другите 9 преписи] ... го немаат изразот „македонискаго“, додека во ... [поименично се наброени и другите 10 преписи] ... стои и изразот „македонскаго цара Стефана Закон“.“ (А.Матковски, op. cit. 63-64)

Значи, тврдењето дека: „Стефан Душан се титулира(л) и како македонски цар“, дадено во зборникот на ИНИ, Документи за борбата на македонскиот народ за самостојност и за национална држава (Скопје 1981. I. 128), не е точно.

Запис на фреска од Св.Ѓорги од XIV век, с. Горен Козјак.

„Аз поп Ивањко от Штипа, аз Станислав граматик от Штипа, аз Братан от Македонија да дохом“ - запис на фреска од Св.Ѓорги, кој е датиран од 14-ти век, с. Горен Козјак. Но, од кој град или село дошло лицето „Братан од Македонија“ во Горен Козјак - Штипско, не е познато. Која територија ја опфаќала Македонија според „Братан од Македонија“ не е познато. Можеби со поимот Македонија ја означувал етничката територија на античките Македонци во IV-III век п.н.е., а за селото Горен Козјак - Штипско сметал дека е во Пеонија?

Во својата книга М.Бошкоски приложил неколку цитати од византискиот писател Никифор Григора (ок. 1295 - ок. 1360), од кои издвојувам неколку:

„...главниот град Солун, кој е прв во земјата на Македонците...“; - „ромејските трупи од Македонија“ и дека: „Илирите [Албанците - з.м.], Трибалите [Србите - з.м.], Акарнанците и Тесалијците, кои биле соседни племиња со Ромеите кои живееле во Македонија“.

Според М.Бошкоски: „Словенските жители на Македонија тој [Н.Григора] секогаш ги именува како Македонци“, а: „кога вели дека: „македонските трупи ги обезбедувале градовите на Македонија“ авторот [Н.Григора] мисли на војниците собрани од територијата на Македонија, како поданици на Византиското Царство, во чиј состав преовладувале Македонците, односно Словените, кои со тек на време, по името на територијата, од страна на византиските автори биле нарекувани, а и самите се нарекувале Македонци. Во прилог на мислењето дека жителите на Македонија во XIV-от век веќе почнале да се нарекуваат Македонци, потврдува записот на словенски јазик во цркавата Св.Ѓорѓи од Горен Козјак, кој е датиран од 14-ти век.“ (Ibid. 158)

Плаштеницата подарок од византиски цар на Охр. архиепископ.

Византискиот император Андроник Палеолог II (1282-1328) на Охридскот архиепископ му падарил плаштеница со грчки натпис: „Пастиру на Бугарите, во жртвопринесувањето спомни си за владетелот Андроник Палеолог.“ (Йордан Иванов, Български старини из Македония. Издава Българско книжовно дружество. София 1908. 149-150)

Во почетокот на 30-тите години на XIV век византсикиот император Андроник II ги испратил историчор Н.Григора кај српскиот крал Стефан Дечански. Во својата патеписна белешка Н.Григора, меѓу другото пишува:

„Сите знаат дека Стримон [Струма] е непреодна река, и за пешаци, и за коњаници,затоа што таа е најголемата река од оние кои ја пресечуваат Тракија и Македонија... Таа извира од многу високи плани кои... граничаат на југ со Тракија и Македонија, а на север со земјите на Мизите и река Истар [Дунав]. Таа е најголемата од сите реки кои ја напојуваат скитската земја... Ние ја поминавме со мало кајче... Повеќето тамошни жители се стари преселници од Мизија... Целиот следен ден ние патувавме и стигнавме до едно градче, така да се каже, расположено над облаците, на месен јазик наречено Струмица“. (БАН, Македония Сборник от документи и материали. София 1978. 97-98)

Според овој запис на Никифор Грегора: „гратчето Скопје, кое се наоѓа во Трибалските планини“ е српско гратче, затоа што: „Под Трибалите тука се подразбираат Србите.“ (ИНИ, Документи за борбта на македонскиот народ за самостојност и за национална држава. Скопје 1981. I. 135)

Цареви Кули - Струмица.

Цареви Кули над Струмица. Погледот одтаму врз Струмичкото поле, навистина прави чувство како да сте „над облаците“.

Вториот и последен наведен од М.Бошковски византсики историчар кој го употребувал името Македонци е Лаоник Халкокондил (1425-1490), кој пишувал не само за Македонците од XV век, туку и за „Александар синот на Филип, кралот на Македонците“.

За завземањето на Скопје во 1391 г. од султанот Бајазит (1389-1402) Л.Халкокондил пишува: „Бајазит склучи мир со кнзевовите на Македонија [Кралот Марко и деспот Константин Драгаш. - заб. на М.Б.] и го насели Скопје, доведувајќи многу Турци од Европа и Азија, заедно со жените и децата. ...Се населиле насекаде низ Европа, до градот Скопје и областите на Трибалите и Мизите, сè до Македонија... Откако Бајазит, син на Мурат, ја населил со Турци Тесалија, областа околу Скопје, земјата на Трибалите од Филипол до Хемус и гратчето Софија, тој започнал да ги опустошува земјите на Илирите и Трибалите.“ (Ibid. 194)

Л.Халкокондил говорејки XV-от век за сосема јасно кажува: „јас повеќе Албанците би ги вброил кон Македонците, одошто кон некое друго племе на светот. Со ништо не се одделуваат дека не се од македонски род.“ (Ibid. 196)

Понатаму М.Бошкоски пишува: „Лаоник Халкокондил, освен што го употребава името Македонија во неговото античко, односно историографско - географско значение, тој го употребува и името Македонци за словенското насление во Македонија и Албанија во XV-от век. [Но, М.Бошковски не приложил цитат од Л.Халкондил, од кој ќе се увериме дека е така како што тври.] Ваквата тенденција која доаѓа од западноевропските земји, е под влијание на хуманизмот и враќањето кон традициите на славната антика, а се јавува како реакција на турското напредување кон Европа. Во овој период се шири и „Александридата“, романот за Александар Македонски, од словенските во западноевропските земји. Сето ова доведува до силна афирмација на Македонија и Македонците, како планови за обновуваање на славните антички држави, чии територии се наоѓале под турска власт. Со вакви и слични гледишта за употребата на името Македонија и Македонци во пишаните извори од XV-от век ќе наведам само уште два примери. Бургундскиот витез Бертранд де ла Брокиер (роден кон крајот на XIV, а умрел во втората половина на XV век) во своето дело „Патуваање преку морето“, напишано во 1457-та г. дава свои впечатоци за земјите низ кои поминал. ...За него Македонија се простира на исток до реката Марица со градот Адријанополис [Одрин] (некогашната тема Македонија), додека другиот дел на Македонија во неговите историско-географските гранци, е областа меѓу Рашка и Грција. Жителите кои ја населуваат земјата Македонија ги нарекува Македонци.“ (Ibid. 196-197)

Ете некои од цитатитите од делото на Бертранд де ла Брокиер кој ги навел М.Бошкоски:

„Набргу потоа стигнав во Филипол [Пловдив - з.м.], кој е главен град на Македонија... јававме еден ден преку рамнина и ноќевавме во планинско село. ...има две села населни со луѓе од Бугарија, од кои едното село е на границата помеѓу Бугарија и Македонија... Турчинот го држи царот [Јован VII Палеолог (1392-1448) - заб. на М.Б.] во Цариград и сите Грци, Македонци и Бугари, па и деспотот на Рашка [Ѓураѓ Бранковиќ (1427-1456) - заб. на М.Б.] и сите негови поданици... А има... и многу христијани кои прислино му служат на Турчинот, како Грците, Бугарите, Македонците, Албанците, Есклавоните, Рашаните и од Србија, поданиците на деспотот на Рашка, и Власите...“ (Ibid. 197) „Патописецот - Бертрандон де ла Брокиер - за Србија ги употребува и имињата Расија и Рашка. Под Есклавонците (т.е. Склавонците) овде веројатно треба да се подразбират Хрватите, бидејќи Склавонија ги опфаќала: Хрвтаска, Србија, Захумље и Зета.“ (ИНИ, Документи за борбта на македонскиот народ за самостојност и за национална држава. Скопје 1981. I. 135)

Двете цркви во манастирот Св.Јоаким Осоговски

Калуѓерите од манастирот Св. Јоаким Осоговски (или Сарандапорски) во близина на Крива Паланка во 1474 г. биле во Дубровник да бараат помош од тамошната република, а дубровничкиот совет (consilium Rogatorum) одобрил да се дадат 20 перпери (златници) „милостиња на бугарскиот манастир Св.Јоаким (...elemosinam monastiro Sancti Joachim partum Bulgarie. - Liber Rogat. K.Jiriček, Das christiliche Element in der topographischen Nomenclatur der Balkanländer, p. 63-64, Sitzungsb. d. Akademie, B. 136).“ Во 1586 г. монаси од Осоговскиот манастир заедно со монаси од Ќустендил (Коласија) и Трн, снабдени со препорачитлно писмо од српскиот патријарх Саватија, отишле да бараат милостиња од рускиот цар. Во архивските документи во Москва, според Ј.Иванов, за оваа посета стои: „О прiеде къ нимъ изъ Болгарской земли, изъ обителли Благовещенiя митрополита Виссарiона Колоссейскаго, и отъ великой горы (О)соговици изъ обители пустиножителя Iокима, игумена Гервасiя, да изъ Былина монастыря Архангельскаго священника Стефана“. (Й.Иванов, Българите в Македония... София 1917. 165 и 168)

Во „Проектот“ на Павле Мавроцен, венецијански пратеник во Рим, од околу 1461-1462 г. се вели:

„Кога ќе бидат разбиени непријателските сили никој не се сомнева дека цела Бугарија, Србија, Босна, Македонија, Епир, Тесалија, Грција или Атика и Пелопонез, веднаш ќе се вратат кон верните... Србите и Босанците, со кои неодамна водев разговор, веднаш ќе се одметнат од од непријателот... Поттикнати од од овој пример Тесалијците, Грците, Пелапонешаните, Епирците и Македонците, сите ќе се одметнат од непријателот...“ (Ibid. 199)

За жал, во книгата на М.Боковски нема ниту еден историски извор кој говори дека самите „Македонци“ се нарекувале Македонци.

Илустрација од Манасиевата хроника.

Минијатура од словенскиот превод на Манасиевата хроника - XIV век. На илустрацијата: Александар Македонски војува со египетскиот крал Птоломеј. Околу 1344-1345 г. по порачка на бугарскиот цар Иван Александар (1331-1371) преведенена е „од грчки на словенски“ хрониката на невпактскиот митрополит Константинос Манасес (р. ? - у. ок. 1187 г.).

Стјепан Антолјак во прилогот „„Македонија“ и „Македонците“ во средниот век“ (1972 г), пишува дека од сите византиски писатели од XIII и XIV век: „...најинтересен е Иван Кантакузен (XIV век), кој наведува едно писмо од турскиот султан, упатено до него. Во тоа писмо овој владетел го нарекува не само крал на Грците, Бугарите, Власите, Русите, Албанците итн, туку покрај сето тоа: Симеон и дури „меч на Македонците“.“

Во еден документ од 1389 г. се појавува како цариник на босанскиот владетел Стјепан I Твртко „Novak Makiedon“, а во еден друг спис од 1399 г. имаме „Novak Makiedon“, што секако значи „Македонец“. Во ... [Се однесува на 1614 г.] наидуваме на личност која се нарекува дури „Македонец“, а тоа е авантуристот Александар Николин од Паштровиќи“.

На една минијатура на Манасиевиета хроника глостарот од XV век „го ставил - покрај кирилскиот текст - изаразот „De Cruma rege Macedonie“ [Се однесува бугарскиот кан Крум (802-814).] и „Cruma rex Macedonie“. На една друга страна, пак, на минијатурата, под ликот на бугарскиот цар Иван Александар (1331-1165) напишал дури: Sanctus Johannes Alexander Macedo (Македонец - С.А.) Но тоа сепак не значи дека глостарот тогаш сметал оти „Бугарија“ и „Македонија“ е исто... Тоа беше обратна тенденција, зашто во тој век Бугарија се идентификува со Македонија, која ја превладува со својот назив оваа првава, како што тоа го потврдува хрватскиот писател од XVI век, хрватинот Винко Прибоевиќ [ Според Д.Ташковски, В.Прибоевиќ е првиот кој старите Македонци ги прогласил за Словени.] ...споменатиот Прибоевиќ во своето дело „O podrijetlu i zgodama Slavena“ изнесува дури дека Бугарија некогаш се нарекувала Македонија. Во истиов овој век наидуваме на една триода (црковна книга), која е печатена од „Стефан од Скадар од Р.Х. во летото 1563 во земјите македонски во градот Скендери (Скадар: С.А.)“, а во еден извештај од 1648 г. се говори дека е „la nation Albanese e Macedon e povera, è tiraneggiata dal Turco“. Во еден документ од 1593 г. Македонците посебно се наведуваат од Србите (tutti li Macedonesi et i Seruiani) и во истиот тој спис се говори дека во Македонија живеат три нации: Албанци, Грци и Словени... Врз основа на овие бројни изврни примери, кои се однесуваат на средниот век на историјата на македонскиот народ, можеме да го кажеме следното:

цар Самуил, - цртеж според пронајдениот череп. цар Самуил

Не постои ниеден изворен податок за тоа дека Македонците самите себе си се нарекувале Бугари.

Обратно - нив византиските писатели ги нарекувале „Македонци“ за разлика од Бугарите, што индиректно може да значи дека тие во тоа време така се нарекувале себе си. ...Меѓутоа, бидејки за време на владеењето на Самуил... Македонија била споена со дел од денешна Бугарија... тоа била една од причината што тогаш и подоцна преовладувало името „Бугари“, иако одделни византиски писатели во текот на вековите точно ги разликувале едни од другите.“ (Стјепан Антолјак, Средновековна Македонија. Скопје 1980. 175-178)

Битолската плоча .

Битолската плоча е пронадејна во 1956 г. во битолската Чауш-џамија. За првпат нејзиното постоење во јавноста е соопштено 1959 г. Според Радмила Угринова - Скаловска, Битолската плоча: „помлада е за околу 25 годни од Самуиловата плоча...[ок. 1018 г.] Направена е по заповед на Јоан Владислав, еден од наследниците на Самуила. …Истакнувањето на бугарското потекло од страна на Јоан Владислав е во согласност со настојувањето на Самуиловиот род да се поврзе со државноправната традиција на Симеоновото царство. Од друга страна, и западни и византиски писатели и хроничари, сите жители на царството на Петар [бугарски цар, владее од 927 до 969 г.], наследникот на бугарскиот цар Симеон, ги наречувале Бугари. Под тоа име биле опфатени и Македонците, Аромуните, Арабанасите, Еременците, Турците и др.“

Дел од содрината на плочата, според преводот на Скаловска:

„Овој град [Битола] се соѕида и се направи од Јоан самодржец [цар] на бугарското (блъгарьскаго) цраство... Овој град (крепост) беше направен за цврсто засолниште и спасение на животот на Бугарите (Блъгаромь)... Овој цар и самодржец беше родум Бугарин (Блъгарїнь), тоест внук на благоверните Никола и Рипсимија, син на Арона, постариот брат на самодржавниот цар Самуил...“ (Р.У. - Скаловска, Записи и летописи. Скопје 1975. 43-44.)

Колку што ми е познато, најраниот византиски пишуван извор во кој Ромеецот (говорејки за дел од наелението на Халкидик) не прави разлика меѓу „Словени-Бугари“ е грамота од 960 г. на византискиот император Роман II (959-963).

Патописните белешки на странските патници кои патувале по Македонија во XV и XVI в. не ја потврдуваат „констатацијата“ на М.Бошкоски „за употребата на името Македонија и Македонци во пишаните извори од XV-от век“.

Во патописот на Џио Марио Дељи Анџиолело од 1470 г., кој бил заробеник на султанот Мехмед II Освојувач, за Света Гора стои: „тука се наоѓаат многу манастири на христијански калуѓери, од кои некои се Грци, други Македонци, Власи па дури и Италијанци како и од други нации“. (Александар Матковски, Македонија во делата на странските патописци 1371-1777. Скопје 1991. 67)

Во средината на 1502 г., Владислав де Сорго и Лука де Бона, дубровчани (веројатно трговци во Скопје), на италијански јазик до „Ваши светлости“ во Дурбовник пишуваат за распространетоста на: „...болеста чума... [која] ...се јавува по многу места во Скопје, проникнувајки главно во мали места и засегна добри луѓе во куќите на Бугари и во куќите на Турци“. (БАН, Македония Сборник от документи и материали. София 1978. 102)

Во патописот на Корнеие Шпегер, кој патувал за Цариград во 1533 г., авторот говори за границата меѓу Србија и Бугарија:

„Prebaciviši pomenutu rieku (Morava), udjoše u Srbiju, jer Morava dieli Bugarsku od Srbije.“ (Petar Matković (хрватски географ од 19 век), Putovanja po balkanskom poluotoku XVI vieka. Putovanje Kornelija Duplica Špregera g. 1533. Цитирано кај Атанас Иширков, Западните краища на българската земя. София 1915. 7)

Во 1546-1549 г. низ Турција патувал Фрнацузинот Пјер Белон. Тој ги посетил металопреработувачките работилници во Сидерокапса на Халкидик. За народноста на оние кои работеле во рудниците, Белон кажува:

„Луѓето што живеат во рудничкото место Сидерокапса се собрани од секаде и зборуваат на различни јазици, како словенски, бугарски, грчки, турски, албански. ...Рударите кои сега овде работат во поголем дел се Бугари. Селаните од соседните села, кои одат на пазар се христијани и зборуваат српски јазик и грчки. Евреите во истиов случај, овде толку се намножиле што придонесло шпанскиот да стане опш јазик; па зборувајќи меѓу себе тие не говорат друг јазик. ...Називите кои денес се употребуваат во Сидерокапса за означување на металите, не се ни грчки, ни турски: бидејќи Германците, кои од скоро почнале да работат во овие рудници ги учеле жителите да ги викаат нештата во врска со земните метали и рударските инструменти на германски јазик, а кои туѓинците, како Бугарите, така и Турците ги попримиле. ...Римјанинот Паулус Емилиус, откако го победил царот Персеј [Последен цар (178-168 г. пр.н.е.) на древна Македонија.], им забранил на Македонците да вадат злато... Латините отпадоците ги нарекуваа сгурии, додека рударите Срби, Бугари, Албанци, Евреи, Турци и Грци го употребуваа германскиот збор шлакна. ...зависно од народите, Србите, Бугарите, Власите и Турците го нарекуваат варовник или варовитник, додека Грците асбест.“(А.Матковски, op. cit. 128-132; 134 136)

Во патописот на францускиот писател Andre Thevet, кој во 1549 г. трганал на својот пат по Блискиот Исток, авторот пишува и за неговата посета на Света Гора, при што ги набројува нему познатите православни верници:

„Бидејќи сите оние што под убедување на Грчката црква ги боготворат и почитуваат калуѓерите од пл. Атос, како Грците, Сирказите [Грузијците], Власите, Бугарите, Московитите, Русите, Бошњаците, оние од Србија и Хрватска, и делови од Славјаните (Есклавони), како и христијаните распрснати по брегот на Големото море [Средоземно Море].“ (А.Матковски, op. cit. 169)

Во патописот на Филип Дифрен Кане од 1573 г., кој во Македонија поминал на релацијата Качаничка Клисура - Скопје - Ќустендил, за македонските места авторот го запишал следното:

„...Скопје, мошне голем град според некои во Бугарија, но според мое мнение тој е во Македонија ако се сметаат старите граници, и некогаш се викал Стоби, сосед на Мигдонија. [Патописецот или погрешно напишал Stobi место Scupi или погрешно мислел дека Scopia било старо Stobi. - Забелешка на А.М.] ...На 6 февруари 1573 г. стигнавме во Добрица [Не ние е познато кое е ова место... Меѓутоа и други патопсисци го спомнуваат така... Можеби е селото Нагоричани, некогашно Жеглигово, источно од Куманово. - Заб. на А.М.] Оттука до Серица [Кумановското с. Страцин, во Македонија. - Заб. А.М.] ...Ова место е во Бугарија или како ние ја викаме Долна Мизија. Поминувајќи неколку планини стигнавме во Шерка [Најверојатно денешното село Кирла, источно од Крива Паланка. - Заб. на А.М.] Ова место е сиромашно христијанско село... Жените во овој крај, сите сиромашни... Христијаните Бугари [Тој уште е во Македонија и погрешно смета дека веќе поминал во Бугарија и затоа така пишува. - Заб. А.М.] се бричат, но косата ја оставаат долга...“ (А.Матковски, op. cit. 208-210)

Според мислењето на telogot Stephan Geriachs, кој патувал за Цариград во 1578 г.: „U varoši (Niš) ima malo Krišćana, koji se zovu Srbi (Servianer), jer ovde svršava Bugarska, a odpočinje Srbija (Servia).“ (P.Matković, Putovanja etc. ..., цит. од А.Иширков, op. cit. 11)

Во 1579 г. францускиот писател Jeaques de Lavardin пишува: „Pologue, qi est partie de Macedonie et Bulgarie (Полог е дел од Македонија и Бугарија). ...Scpoie chef de Macedonie (Скопје е главен [град] во Македонија).“ (Jeaques de Lavardin, Historie de George Castriot surnomme Scanderbeg, roy d’Albanie. Paris, 1621. 1-2 и 269. Цит. од А.Иширков, op. cit. 11-12)

Венецианскиот бајло во Цариград M. Paolo Contarini, во 1580 г. тврди дека: „Bugarska se proteže od Morave do Plovdiva.“ (P.Matković, Dnevnik o putovanju mletačkog baila M.Pavla.. etc., цит. од А.Иширков, op. cit. 12) Исто и Melchoir Besolt, вработен во амбасадата на Лихтенштај во Цариград, кој во 1584 г, патувал за Цариград, пишува дека границата меѓу Србија и Бугарија е на р. Морава. И Чехот Václav Vratislav, кој во 1591 г. патувал во Цариград, пишува: „...Moravu, a ta voda děli Servii neb Srbsko a Bulgárii.“ (А.Иширков, op. cit. 13-14)

Во патописот на Иван Каваза од мај 1591 г., кој патувал како дел од персоналот на новоназначениот венецијански пратеник во Цариград Лоренцо Бернардо, а во Македонија влегле преку Леш и Елбасан, во врско со тоа што сега не итересира стои следното:

"...Струга, град во Бугарија, крај границата со Албанија. ...Струга е град, таа повеќе е село и е прво место што се наоѓа во Бугарија по излегувањето од Албанија. ...Пред да се влезе во Струшкото Поле, кое речиси сето е обработено и мошне плодно, се поминува преку еден мост што ја дели Албанија од Бугарија. Бугарите имаат словенски јазик, а православна вера (il rito greco). ...Битола е мошне населено место во Бугарија. Како што има 1500 куќи од кои околу 200 еврејски. ...влеговме во едно мошне широко поле од Турците наречено Varrona [Треба Вардарово. Кај византиските писатели ова поле под ова име се спомнува уште во 1204 г. Тука живеало турско племе Вардариоти, кои биле христијани и имале свој епископ потчинет на Охридаката архиепископија. - Заб. на А.М], а од Бугарите Slanizza [Нареченао е така бидејќи полето е солено. Уште во средниот век во употреба било и ова име. По доаѓањето на Турците, едно време го прекрстиле во Тузла. Туз на тур. значи сол. Тузла - Сланица. Заб на А.М. - Всушност Сланица е постарото име за Ениџевардарското поле. - Заб. моја.]. ...На два часа пред да втасаме во Солун, преку еден дрвен мост, долг можеби 300 чекори ја минавме реката Vardar. ...Овој мост е границата меѓу Бугарија и Тесалија. Во негова близина има неколку куќи од каде дојдоа неколку млади Бугари да нè пречекаат со погачи печени под пепел.“ (А.Матковски, op. cit. 296-301)

Според А.Матковски: „Под влијание на италијанскиот хуманизам, ширењето на класичните науки и враќањето на античкиите вредности, сè повеќе се проучува античката историја, грчкиот јазик, археологијата, античката филозофија и сл. Тогаш оживуваат спомените за силните стари царства, на пример за Александар Македонски, тогаш се појавуваат заборавените антички имиња, како, на пример, Македонија, Илирија и други. За нашиов труд - кажува А.Матковски - е важна појавата на овие две имиња (Македонија и Илирија) во јужнословенската хералдика, бидејќи од првиот хералдички илирски грбовник што се појавил меѓу 1584 и 1594 на Петар Охмучевиќ, па сè до последниот кон средината на XIX век, овие имиња не само што се спомнуваат, туку се истакнуваат на видно место.

Македонија на картата на Птоломеј.

Македонија на картата на Птоломеј.

Македонија на картата на Птоломеј.

Сè до 1490 г. учените луѓе од Западна Европа - според А.Матковски - немале точна претстава каде се наоѓа Македонија. Некои мислеле дека денешен Пловдив бил центарот на Македонија, други денешна Добруџа и Црна Гора ги сметале во Македонија. ...Во 1490 г. во Рим биле објавени картите на Птоломеј, а кон крајот на средината на XVI век основачот на модерната научна картографија Герардус Меркатор (1512-1594) ја изработил и првата карта на Македонија, печатена во Дуизбург во 1589, а потоа препечатена во Амстердам во 1628 г. ...

Македонија на картата на Меркатор.

Македонија на картата на Меркатор.

Грбот на Илирија во грбовникот на дон Педро Охмучевиќ. [8]

„Св. Ероним“ - патрон на замислената Илирија. [9]

...Заслугата на хуманизмот и ренесансата воопшто и на хрватските хуманисти одделно е и во тоа, што пак го изнеле на видело името Македонија, што го создале македонскиот грб, и вклучувајќи го во збирката на јужнословенските грбови, на античкото име му дале нова словенска содржина, која потоа, преку дубровничките, венецијанските и другите трговци, се пренесувала во Македонија. Сличен бил случајот и со името Илирија (Illyric). Во ова време под ова име се подразбира прво Хрватска, потоа и Србија, а уште подоцна сите Јужни Словени. Носителите на хрватскиот хуманизам сметале дека Хрватите биле потомци на Илирите.“ (А.Матковски, Грбовите на Македонија... 53-55)

---

7.) Српскиот крал Стефан Душан 1345 г. во своето писмо до венецискиот дожд Андреј Дандуло се титулирал: „По божја милост Стефан, крал на Србија, Диоклеја, Зах’лмија, Зета, Албанија и Приморието и владетел на не мал дел од царството Бугарија и господар на речиси цела Романија.“ Споемантиот „ дел од царството Бугарија“ се однесува на Македонија. (БАН, Македония Сборник от документи и материали. София 1978. 99) Истата година, после завземањето на Сер (Г.Острогорски), Душан се објавил и за „император и самодржец на Србија и Романија“ (Византија), т.е. за „цар на Србите и Грците“, а малку потоа српскиот архиепископ го издигнал во ранг на патријарх („патријарх на Србите и на Грците“) под чија јурсидикција ја ставил и Охридската архиепископијна и од новоназначениот патријарх во Пеќ, на Велигден, 16. апр. 1346 г. во Скопје бил крунисан за император. Грците му ја признале само титулата „цар на Србите“ (Д.Оболенски). Во уводот кон својот Законик Стефан Душан изјавува дека е: „благоверни цар вьсем Срьблем и Грьком и странам Бльгарским“. (Стојан Новаковић, Законик Стефана Душана цара србског. У Београду 1898. 3) Во една грамота издадена во Мелник 1350 г. Душан се титулирал: „цар Стефан на Срби, Грци и Бугари [Бльгаромь]“. (Ст. Новаковић, Законски споменици, Београд 1912. 708) Во друга грамота дадена 1347 г. на Хилендарскиот Манастир, Душан се потпишува: „Стефан во Христа Бога благоверни цар и самосдржец на Србите, Грците и Бугарите“. (Ст. Новаковић, Законски споменици, Београд 1912. 417). Во српската хроника на Пеќката патријаршија се трди дека Душан владеел и „землю болгарску“, т.е. дека: „беше и себе царем: сербскои, греческои и болгарскои области назвав“. (Обшти лист из патријаршије Пећке. Гласник XXXIV. Белград 1872 г.) Цитирано кај Йордан Иванов, Българите въ Македония Издирвания и документи за техното потекло, език и наодностъ съ етнографска карта и статитсика. Издва БАН. Второ допълнено издание. София 1917. 155.

8.) Грбот на Илирија во т.н. илирски грбовници. Грбот на Илирја бил застапен и во незачуваниот грбовник на дон Педро Охмучевиќ.

9.) Св. Ероним - патрон на Илирија, бил застапен и во незачуваниот во грбовник на дон Педро Охмучевиќ.