Грбовите на Македонија (4)

Mакедонскиот грб во грбовникот

на Корениќ-Неориќ од 1595 г.

Македонскиот грб во грбовникот на Корениќ-Неориќ од 1595 г.

Над грбот пишува: цимери македонске земље (грб на македонската земја), а под грбот: Macedoniae.

Не е познато кој бил Корениќ-Неориќ. За датумот на овој грбовник има спор. Во подолг текст на кирилица и латиница на првата страна од грбовникот, се гледа дека грбовникот требало да биде родословие на светите отци и „белези на земјите и на светлини племиња“ од илирското царство што ги насобрал Станислав Рупчиќ, управник на грбовите на царот Душан, а ги препишал од некоја многу стара книга што ја нашол на Света Гора во 1340 г. Овој запис е фалсификат, со цел да му се даде поголема важност и старост на грбовникот. Во грбовникот се дадени 11 земски грбови, т.е. „bazeli zemalja svetlih plemena“. Македонскио грб се среќава уште два пати во т.н. „општи грбови“, „комбинирани грбови“ или „сложени грбови“.

На првиот општ грб, на првото десно хералдичко поле (т.е. лево од гледачот) е македонскиот грб, жолт лав, кој овде не е исправен, со круна на главата на црвено поле, што одговара на посебниот македонски грб од овој грбовник. Бугарскиот е црвен лав, без круна на жолто поле. Во средината е двоглавиот орел - грбот на српската династија Немањиќ, а под него има лав, грб на босанската династија Котромановиќи. Над грбот на лентата пишува: „Цара Стипана Стиепана Немањића цимиер“, а под грбот на латински „Imperatoris Stephani Stephani Nemagnich insignia“. На вториот опш грб, над царската круна, на лентата пишува „Крала Степана Уроша Немањића цимиери“, а на лентата под грбот „Regis Stephani Urosy Nemagnich insignia“. (А.Матковски, op. cit. 77-81)

Македонскиот грб во грбовникот на Палиниќ

од крајот на XVI век, или почетокот XVII век.

Macedonie regniy

„Грбовникот сигурно е работен за семејството Војковиќ-Палиниќ, бидејќи нивниот грб е меѓу оние шест што се во боја... со цел семејството да се здобие со благородничко достоинство“. Македонскиот е нацртан грубо со црн туш, на главата на лавот има мала круна, а над штито војводска круна. (Ibid. 82-83)

Македонскиот грб во трудот

на Мавро Орбини од 1601 г.

Во 1601 г. во Пезаро (Италија) на италијански излегла од печат книгата „Il regno de gli Slavi hoggi corrotamente detti schiavoni [Превод: Царство на Славјаните, денес погрешно наречени скиавони - заб. А.Б.]. Historia di Don Mavro Orbini Rauseo, abbate melitense“, напишана од дубровничкиот историчар и опат на бенедиктанскиот манастир на Млет Мавро Орбини, роден во втората половина на XVI век, а како дата на неговата смрт се наведува 1614 г.

Според А.Матковски: „Делото има 500 страници, голем формат и е пишувано на италијански јазик. Тоа е историја на Словените воопшто и на Јужните Словени посебно. Според зборовите на самиот автор, овој труд требало да ја посведочи неговата привразност и љубов кон словенството. Иако книгата има многу недостатоци и неточности, поради тоа што е многу ретка и прво дело од таков вид, и денес е доста барана. Бидејќи во неа им оддавал признание и на противците на католичката црква и бидејќи ги славел и величел српските и бугарските „шизматици“ и премногу се повикувал на „еретските“ извори и писатели, римската курија ја ставила во Index prohibitorum Librorum (индекс на забранетите книги). ... [14]

...Делото му некритично и исполнето со панславизам. Тој пишувал дека Словените биле славен народ, но нивните дела немало кој да ги запише, бидејќи немале учени луѓе како што имале Евреите, Грците, Римјаните и др. Инаку, Словените владееле во Европа, Азија и Африка. Во почетокот ја опишува Скандинавија, која, според него, била стара татковина на Словените. Потоа во првите 205 старници ги опишува балтичките, моравските и дунавските Словени. Од стр. 206 ја опишува историјата на Далмација и Илирија сè до 1161 г. Од стр. 244 поминува на опишувањето на средновековните феудални јужнословенски држави. Според него, старите Словени се бореле со старите Египјани, ја урнале Римската империја, ја завладеале Франција и Шпанија и преминале во Африка и Азија. Со време од тој прасловенски народ се развиле посебни народи, како Готи, Авари, Шведи, Нормани, Фини, Трачани, Илири и др. Неговата книга се појавила во еден погоден момент кога Јужните Словени биле покорени од Турците и од Германците, со исклучок на малата Дубровничка Република и кога немале свои држави, а неговата книга раскажувала за големи држави и владетели меѓу Јужните Словени. Значи, неговото дело излегло од онаа средина со оние разбирања, што се во врска со хуманистичкото движење во Дубровник од крајот на XVI век.

Делото на Мавро Орбини е важно и поради тоа што било прв труд со печатени јужнословенски грбови, Меѓутоа Орбини не дал хералдички толкувања и објаснувања за грбовите.“ (Ibid. 83-84)

А.Матковски понатаму ништо не пишува за содржината на книгата на Мавро Орбини, а книгата на Орбини или страниците од неа кои се однесуваат на Македонија, сум ги барал и на други јазици, но безуспешно. Се разбира, има и други автори кои ја читале книгата на Орбини, па така ќе дознаеме нешто повеќе за тоа што го напишал Мавро Орбини за Македонија.

Но, прво да видеме дел од тоа што Матковски го напишал за македонскиот грб во книгата на Мавро Орбини.

„...бугарскиот грб е на стр. 398, каде што почнува излагањето на бугарската историја. Пред да почне насловот на српскиот дел од историјата, го ставил српскиот грб итн. Македонскиот грб го има само во општиот грбовник. Грбовите кај Орбини не се во боја, туку во црно-бел бакрорез. За своите грбови, за нивното значение, од каде ги земал, кој ги составил и сл., ништо не напишал. Меѓутоа дека Орбини се служел со грбовникот на Корениќ-Неориќ или од неговиот протограф се гледа од општиот, кој е речиси иста комбинација како и кај Корениќ-Неориќ, т.е. општ грб од 9 земски грбови.

Можеме само да констатираме дека јужнословенските грбови се мошне небрежно дадени и неводејќи сметка за боите. Покрај тоа има направено и две кардинални грешки. Првата гршка му е што над грбот напишал „Regno Arm di Stefano Nemagne re, et imeradore Di Rassia“ што значи дека Орбини го смета за грб на Стеван Немања. Тој знаел и потешки работи од српската историја и чудно е како можел наместо името на Стеван Душан, да го стави името на Стеван Немања. Другата крупна грешка му е што македонскиот и бугарскиот грб ги измешал и им ги изменил местата. Како во грбовникот на Корениќ-Неориќ, така и во сите други грбовници што биле правени подоцна, местото на македонскиот грб во општиот штит било во првото горно поле во десниот хералдички агол (т.е. лево од гледачот), а тој на тоа место го ставил бугарскиот (A. Arma del Regno di Bulgaria), а на местото на бугарскиот го ставил македонскиот грб (D. di Macedonia). Разлика има и во тоа, што македонскиот лав нема мала круна над главата, а бугарскиот има додека кај Корениќ-Неориќ е обратно. ...И покрај очигледните грешки, негова заслуга е што прв го отпечатил македонскиот грб и тоа заедно со другите јужнословенски грбови, напоредно со бугарскиот и српскиот, и така ја запознал светската културна јавност со него, за разлика од грбовникот на Корениќ-Неориќ, кој бил во ракопис и, бидејќи бил уникат, не можел да биде достапен за широк круг на луѓе. Така, во првата печатена историја на Словените воопшто на Јужните Словени посебно и македонскиот грб си го нашол своето, макар и скромно, место.“ (Ibid. 85-86)

Петар Богдан Бакшев (1601-1674)[15] во својата кратка статија „Историја на Охрид“ прилага цитати од книгата на Мавро Орбини:

„Абатот Мавро Орбини во својата книга, наречена „Цaрство на Словените“, /фолио 435/ не само што кажува дека градот Охрид е во Бугарија, но уште дека тој е престолнина на бугарските цареви и дека тие секогаш престојувале во тој град додека Турчинот не им го зеде царството. Тоа е познато на целиот свет и го кажува цела Бугарија.

Истиот автор Мавро Орбини, говорејки за еден архиепископ на Охрид, на име Давид, го нарекува само архиепископ на Бугарија. Тоа се потврдува и од познатиот со своите книжовни работи Теофилакт, кој бил архиепископ на Охрид и се нарекувал сам „Теофилакт архиепископ на Бугарите“.“ (Божидар Димитров, Петър Богдан Бакшев български политик и историк от XVII век. София 2001. 153)

Според Божидар Димитров: „Во почетокот на XVII век во Пезаро, дубровчанинот Мавро Орбини го прави првиот опит да напише целосна бугарска историја, одделувајки одделна студија од 75 страни излагање за бугарското минато во својата книга „Царство на Славјаните, денес погрешно наречени скиавони“. Излагањето за бугарската историја, коешто Петар Богдан за прв пат го цитира во 1640 г., е илистрирано, меѓудругото, со бугарскиот државен грб - исправен лав под царска круна - имено, тој грб Петар Богдан ќе го вклучи во својот личен грб и како грб на Бугарија во својата книга „Благосъкровище“ и во една карта составена можеби во тоа време.“ (Ibid. 70)

Петар Богдан Бакшев при пишувањето на својата статија „Историја на Србија и Призренската епархија“ пак се служи со книгата на Мавро Орбини.

„Тоа кралство [Србија] секогаш имало сопствени слободни кралеви и дури едно време беше преобразено во империја од славниот род на Неманите [Немањиќите].[16] Но после нив [српските владетели] се свртија наопаку во кнезови или деспоти... Тие го разделија кралството на одделни кнежества, како што кажува абат Мавро Орбини во својата книга насловена „Царство на Словените“, Фолио 264, отпечатена во Пезара 1601 г. Тоа се потврдува од вистинската традиција на целото тоа кралство Србија и се докажува од многубројните цркви и манастири, изградени од Неманите.

Истото српско кралство секогаш имало, како и денес, одделно духовно или црковно управување - патријаршија. Таа сосема е одделена од Константинополската и Охридската, кои не и се мешат во работата. Приматот на Пеќ во Србија секогаш ги назначувал своите епископи и архиепископи и, тоа го прави и денес, така што ги определува и ракополага. Во древноста ги кринусуваше споменатите српски кралеви и императори, како што пишува истиот автор (Мавро Орбини) во својата историја, опишувајки го кралскиот дом на Неманите на фолио 244. Тоа се докажува и од самиот патријарх, кој бил определен од самите Немани [Немањиќ] како што ми кажа сегашниот патријарх на Пеќ, наречен Гаврил, примат и архиепископ на цела Србија.

Но сето тоа станало со дозвола на римските папи, тоа ќе се види после некое време (во документите) на архивите на вашата Патријаршија, како што ми вети споменатиот патријарх. Тој патријарх во древноста немал друга црква или епископија надвор од таа на Скупи (Скопје), митрополија на Дарданија. „Скупи е во Горна Мизија, која ја вклучува и Дарданија во границите на Мизија, после новата поделба на Римската империја. Дарданија се одделува (во одделна провинција) и Скупи станува (нејзина) митрополија“.

Истиот автор (опишувајки ја) поделбата на провинциите во истиот (тој труд, зa Источен) Илирик, кажува: „На Провинција Дарданија (престолнината) е Скупи, простонародно Скопие; (На) Провинција Улпиана (престолнината е) Јустинијана Секунда, денес наречен Призрен, на Диоклециана - Несина или Несус“ (на) фолио 210, и покрај тоа што во истата „Географија“ (Антични белешки, фолио 24) Провинција 16 (е кажано): „На провинција Дарданија се потчинети 3 града: Скупи, метрополија, Мерлон и Упиана (или Улпиана), Јустинијана Втора, денес наречена Призрен“. ...Урбан III, вечна му памјат, во својата була пишува за основањето на Илирискиот колеџ, дека во калството Србија има три епископии: Скупи или Скопје, Јустинијана, наречена Призрен, и исто Ниш...“ (Ibid. 153-155)

Отец Паисиј Хилендарски (1722-1773), Македонец родум од гр. Банско (С.Димевски), во пишувањето на својата „Историја словеноболгарска“ (1762 г.) гo ползувал рускиот превод на „Царството на Словените“. За влијанието на Орбини во делото на Паисиј Хилендарски ќе се задржиме поопширно подолу во тектот, во врска со грбовите на Македонија присутни во преписите на Паисисевта историја.

Коста Црнушанов[17] во една своја брошурка пишува:

„На рака го имаме рускиот превод на книгата на Орбини од 1722 г., направен по заповед на Петар Велики, кој носи заглавие: „Книга Исторiография початiя имене, славы и разширенiя народа славенского и ихъ царей и владетелей подъ многими имянами и со многими царствiями, королевстами и провинцями. Собрана изъ многихъ книгъ историческихъ чрезъ господина Мавроурбина, архимадрита рагускаго... 1722“.

Во вториот дел од своето дело Орбини прави преглед на историјата на одделните словенски народи. На Бугарите им посветува специјална глава „Историски податоци за кралството на бугарскиот словенски народ“, која ги зафаќа страниците од 289 до 335. Тука даваме извадоци од неа, кои се однесуваат околу царувањето на Самуил:

„Кога браќата Давид, Мојсеј, Арон и Самуил - синови на Комитопул, човек уважуван кај Бугaрите - ги поттикнувале поданиците за отпор..., Унгарците (унгры) навлегле во Бугарија“ (стр. 308).

„Бугарското кралство било целосно победено и покорено под грчко робство. Но, во времето на Василиј Порфирогенит се дигнале Бугарите и управувањето на своето кралство им го предале на браќата Давид, Мојсеј, Арон и Самуил - деца на Комитопул, затоа што веќе бил прекинат кралскиот род во лицето на евнухот Роман, син на цар Петар. На крајот Самуил останал сам господар на Бугарија...“ (стр. 201).

„Самуил - бугарскиот крал, го нападнал Бладимир, владетелот во Далмација... и го држал во опсада... На крјот Владимир поради предавството на некаков негов жупан... паднал во заробеништво на Самуил“ (стр. 201).

„Самуил заповедал да ги попречат преминте со густи пречки... И кога му било сопштено за дижењето на имераторот со цел да навлезе во Бугарија - неговото кралство, тој застанал на страна пред оние прегради...“ Ксифиј поминал преку густите гори и во грб со својата војска ја “разбиле војската на Самуил, земајки во заробеништво 15 илјади Бугари“ (стр. 311).

„После смртта на Самуил - кралот бугарски, наследник станал неговиот син Радомир. Тој ја покорил целата област од Бугарија дури до Константинопол“ (стр. 202).

Василиј го охрабрувал Ароновиот син Владислав да го убие Самуиловиот син Радомир „ветувајки му го владеењето на Бугарија и бугарските провинции“. Штом Владислав го убил Радомир, „тогаш според ветувањето императорот на Владислав му испратил грамота, подпечатена со сопсвтениот печат и со признание да го владее бугарското кралство“ (стр. 312).

Но гледајки дека никогаш со сигурност „нема да владее со бугарското кралствотво, додека е жив Владимир, зетот Радимиров“, Владислав со измама го повикал кај себe „Владимир... како свет човек по душа ја прифатил поканата на Бугаринот“ и бил убиен (стр. 205).

„Но бидејки Владислав не го почитувал договорот, императорот сам навлегол во Бугарија и ги разорил Острово и неговта околина и ја разбил пелагониската војска, заповедајки да им ги извадат очите на сите бугарски војници, кои му паднале во рацете. Го завзел и Охрид - престолнината на бугарското кралство... Но Бугарите ги заклале сите Грци, оставени во гарнизоните во завземените градови“ (стр. 313).

А „имераторот влегол во Охрид, каде заповедал да се отвори азното на сите бугарски цареви“ (стр. 314). (Коста Църнушанов, Сръбски и хърватски свидетелства за българската народност в Македония. Благоевград - без год. на издвање. 16-18)

Во предговорот на книгата „Јордан Хаџиконстантинов Џинот“, Блаже Конески пишува за влијанието на книгата на Мавро Орбини:

„...Зборот ни е за нешто што можеме да го наречеме славизација на историјата, разбирајќи под тоа еден стремеж да се прикаже во што поголем сјај словенското племе. Веќе во некои средновековни пролози името Скити се заменува со името Словени, што преставуваше јасна пројава на таквиот стремеж. Григориј Цамблак (XIV-XV век) го прошируваше името Илири на Балканските Словени. Во XVI век хрватинот Винко Прибоевиќ, којшто се влијаел од полските хроничари, пишувале за античките Македонци како за Словени и за Александар Велики како за словенски цар, што подоцна, во минатиот век [т.е. XIX век], го тврдеа нашите македонисти, секако поучени од ваквите порнешни искажувања. Во Москва никој друг, ами Иван Грозни, истакнуваше дека Русите биле покрстени од апостол Андреј во исто време кога и Грците. Особено преку контактите во Света Гора ваквите идеи, сугерирајќи аналогни решенија, се ширеа и во јужнословенската средина. Првата голема синтеза сепак ја направи еден католички опат, дубровчанецот Мавро Орбини, кога во 1601 г. ја издаде во Пезаро на италијански јазик својата книга „Кралството на Словените“. Милосник на идејата за старата словенска слава, тој ги вклучува меѓу Словените не само старите Македонци и Илирите, ами и повеќе од оние народи што со Големата преселба излегуваат на историската сцена. Само Словените, вели тој со нескриена гордост, успаеле да го освојат и разрушат вечниот град, Рим. За пример, само да се види дека Џинот имал од каде да се поучи, ќе ја спомнеме овде етимологијата што ја приведува српскиот историчар од XVIII век, Јован Раиќ, а со која се докажува словенската припадност на Печенезите. Имено, тие луѓе биле сточари, овчари, па кога ќе им застудело, валеле оган и ќе се навртеле околу него да ги печат нозете. Доказот се сметал за уверлив.

Ретко има историско дело, иако поставено на вакви кревки научни нозе, што извршило толку големо влијание врз формирањето на историската самосвест кај Словените, како што е тоа случај со историјата на Мавро Орбин. За нејзината популарност многу придонесува руското издание од 1722 г. Кога во XVIII век се зародува националната идеја и кај одделните јужнословенски народи, историографската задача се состоела во тоа, на својот сопствен народ да му се препише во што поголема мера она што Орбин го величеше како сесловенска слава. 

Типичен пример за тоа ни дава Паисиј Хилендарски со својата „Историја славено-болгарскаја“.

И во времето кога настапи Џинот [Јордан Хаџи Константинов, р. ? во Велес - у. 1882 г. во Велес], и во поголеми и далеку поразвиени средини, сè уште имаше луѓе што, дури и кога се служеа со поусовршена научна техника, беа опфатени со силнината на митската мисла.“ (Јордан Хаџи Константинов- Џинот. Избрани страници. Приредил Блаже Конески. Скопје 1987. 23-25)

Џинот Џинот

За илустрација на „силината на митската мисла“ на Џинот, оценет од Б.Конески како „роден митоман“, приложувам два кратки цитати од неговите статии објавени во „Цариградски весник“.

Во бр. 211 од 05.02.1855 г., во стијата за Скопска Црна Гора, Џинот тврди:

„Село Бањани... Внатре во церквата са изображени цар Навуходоносор с гербо му в руце, цар Дарија и гербо му, цар Пор и гербо му, цар Александар Македонскиј и гербо негов нарицаемиј фаланга и клоб (чвор) Гордиев, и лев македонскиј.“

Во статијата „Статистичко описание. Споменик за села називаемии Мориево Прилепско“, напечатена во „Цариградски весник“ бр. 458 од 21.11.1859 г. Џинот пишува:

„Мориевски христјане са от најстарија Болгаре кои дошле от неизвестни векове с име Пејани и Мирмидони. Плиниј и Стравон ги казува да се храбрејшиј род скитскиј кои всегда ходили на бој напред с Александар Велики.“ (Ibid. 75 и 99)

Македонскиот грб

во Алтхановиот грбовник од 1614 г.

И на овој грбовник има запис од препишувачот со кој: „се сака да се каже дека свештеникот Станислав Рупчиќ, кој божем бил управник на грбовите во дворот на царот Душан, сосотавил грбовник... и дека и овој Алтханов грбовник е, всушност препис на таа можне стара книга што се нашла меѓу старите книги во библиотеката на Света Гора.“ (А.Матковски, op.cit. 87)

Грбовникот бил направен во Виена, во 1614 г. за младиот фелдмаршал - грофот Адолф Алтхан (1574-1636). Михаил Адолф Алтхман во својата 20 година бил полковник, учествуавл во војните против Осламнлиската империја, одел во дипломатски мисии во Цариград кај султанот и склучил договор за мир во 1627 г.

Во Алтнхановиот грбовник македонскиот грб е даден само еднаш, на грбот пишува: „Македонске земље цимери“, а под него: „Insignia regni Macedoniae“. Составувачот прво погрешил, наместо „Macedoniae“ напишал „Dalmatiae“, но го прецртал. Во времто кога А.Матковски ја напишал неговата книга грбовникот се чувал во Универзитетската библиотека во Болоња. (Ibid. 86-88)

Македонскиот грб од околу 1620 г.

Описот и на овој грб во книгата на А.Матковски стои под насловот: „Македонскиот грб во грбовникот што се наоѓа во Музејот на приеменета уметсност во Белград од околу 1620 г.“.

Во 1936 г. во виенската антикварница „Giehofer und Rauchburg“ грбовникот во кој е преставен овој грб на Македонија бил купен од тогашниот југословенски конзул во Грац, а истиoт до 1963 г. се чувал во неговото семејство.

Според А.Матковски: „Останува отворено прашањето за кого бил работен овој грбовник и кој го работел. Сигурно е дека бил работен за некоја многу богата и угледна личност, штом е работен со големо количество злато од најдобар квалитет. ...И покрај тоа што виенската антикварница „Giehofer und Rauchburg“ го датирала овој грбовник со 1620 г., Загорка Јанц смета дека датумот би требало да се корегира, бидејќи тој е пишуван на хартија произведена во времето од 1574 до 1603 г. ...Јанц смета дека овој грбовник настанал најдоцна до 1615 г.“

Во овој грбовник македонскиот грб е даден три пати, еднаш посебно и двапати во во сотав на општите грбови. На посебниот македонски грб: испарвен жолт лав (златно-жолта боја) со двокрака опашка, за разлика од многу други грбовници во кои македонскиот лав е со еднокарка опашка. Лавот на главата има мала круна. На првиот општ грб под него на лентата пишува: „Imeratoris Stephani, Stephani Nemanich insignia“, а на вториот општ грб: „Regis Stephani Vrosa Nemanich insignia“. Македонскиот лав и овде е даден со опашка што се дели на два крака, а бугарскиот грб е црвен лав на жолто поле. (Ibid. 91-92)

Македонскиот грб во грбовникот

на Марко Скороевиќ од 1636-1638 г.

Insignia Regni Macedoniae

Според Матковски, грбовникот бил подготвен за подарок на некоја висока и угледна личност. Тоа може да се види и од посветата. Наречен е „грбовник на Марко Скороевиќ“, бидејќи се смета дека го сликал од некој од некој „илирски“ извор и му го посветил на царот Фердинад III и царицата Марија.

„Правењето на овој грбовник - според А.Матковски - се сврзува со името на Андрија Охмучевиќ, близок роднина, а потоа и зет на Петар Охмучевиќ. Адмиралот Петар Охмучевиќ немал машко потомство, туку само една ќерка Аурелија, која уште малолетна се омажила со својот роднина Андрија Охмучевиќ. Андрија Охмучевиќ го наследил не само богатсвото на својот тест, туку и неговата благородничка суета, талентот на војсководец и неговата морнарска среќа. И тој станал адмирал во шпанската флота...

Иако на Дон Андрија Охмучевиќ благородништвото не му било спорно, тој пак се заложувал и постојано го докажувал своето потекло од „грофот на Тухељ“ и од „Duca di Castoria“.

Така, по негова иницијатива, во 1645 г. излегла расправата на Франческо де Петри, неаполски доктор по право: „Brave discorso genealogico delle Antichissima e Nobilissima Famiglia Ohmuchecich“, во која се опишувало потеклото на Охмучевиќи, повторно се објавувани веќе познатите фалсификувани повелби, божем издадени од цар Душан и други владетели. Но, овој пат во ова расправа биле вклучени 16 грбови и две геогрфски карти на феудалните поседи, на кои Охмучевиќи претендирале. Тоа биле картите на областите околу Костур и на „Смуцка жупа“.

Андрија Охмучевиќ ги добил сите благороднички права, како од Шпанците, така и од австрискиот цар Фердинад III, (во 1650 г.). Сепак, тој продолжува да организира печатењето на генеалогии на семејството Охмучевиќ и книги што го поткрепувале тоа. Во 1653 г., пак во Неапол, овој пат на шпански јазик, излегла книгата: „...[А.Матковски во оригинал, без превод го дал насловот на книгата на А.Охмучевиќ, кој зафаќа повеќе од 7 реда од една страница.]...“

Десет години по ова книга, т.е. во 1663 г., излегла втората печатена книга, „...[А.Матковски во оригинал го напишал насловот на книгата]...“. Во ова книга се раскажува за потеклото на родот Охмучевиќ, за нивните феудални поседи во Костурско и Смуцка жупа во Босна, и за феудалните привилегии што ги добиле од разни владетели. На дното на генеалошкото стебло на родот Охмучевиќ стоело: „Castoriae Nobilis Prou-e; Macedonia, eisq. opp. ru; Ano Dni 1349“.

На овој начин, т.е. прку грбовници и книги, чие издавање го поттикнувале, го организирале и го финансирале, почнувајќи од Петар Охмучевиќ, преку Андрија Охмучевиќ па и другите поколенија што доаѓале по нив, родот Охмучевиќ се прочул во цела Европа... На тој начин Петар и Андрија ја запознале цела Европа со нивните поседи во Македонија. Така, преку овие изданија, кои често се препечатувале, како и преку уште многу други што по смртта на Андрија ги издавале неговите синови и внуци, името Македонија, која според овие изданија била околу Костур, се популаризирало во цела Европа. Затоа од Мадрид на запад и до Одеса на исток, од Берлин на север и до Неапол на југ, се наоѓаат грбовници или книги во кои се славел родот Охмучевиќ, а заедно со нив се популаризирала и Македонија, како географски и етнички поим. Андрија не го терала само суетата на ваква работа, ами тој насетувал дека австриската војска се готви да навлезе на Балканскиот Полуостров и да ги осободи краиштата на кои тој претендирал. На ова го терало и тоа што во исто време во Прага живеал некој австриски офицер Никола Охмучевиќ. Тој во Прга го препишал „Осман“ од Гунделиќ и во врска со овој препис ставил запис во кој се вели дека во борбата против полумесечината ќе ги ослободи своите наследни феудални поседи во Македонија. Записот го напишал „u Parizu od Boemie, Nicolo Ohmucević pisa na 15 Aprila 1564“.

Адмиралот Андрија Охмучевиќ и сликарот на овој грбовник Марко Скороевиќ... се откажале од „босанско-илирската“ и од „српско-илирската“ идеја и создале нова „австриско-илирска идеја“.

На првиот општ грб „Insignia Imeratoris Stephani“ македонскиот грб е во првиот горен агол од десната хералдичка страна, а на вториот општ грб „Insignia Henrici filij Stephani Regis“ го нема македонскиот грб. Според Матковски „Ова е единсвен случај во општиот грб да отпадне грбот на Македонија... тоа е направено намерно да се истакне илирската идеја.“ (Ibid. 93-97)

Македонскиот грб

во белградскиот грбовник од ок. 1640 г.

Грбовникот се чувал во Народната библиотека во Белград, но изгорел на 06.04.1941 г. кога Белград бил бомбардиран од нацистите. Некои грбови од овој грбовник денес се познати според фотографии.

Грбовникот бил купен во книжарницата Херолт во Виена меѓу 1860 и 1873 г., а покасно во хреалдичката литература е наречен „белградски грбовник“. Според А.Матковски: Веројатно бил изработен за во првата половина на XVII век за адмиралот Андрија, син на Никола, кој во 1640 г. во Неапол водел постапка за докажување на благородништвото.

Грбовникот не бил во боја, боите биле означени со хреалдичко шрафирање. Во овој грбовник македонскиот грб бил три пати нацртан, еднаш посебно и двапати во состав на општиот грб. Посебниот македонски грб е многу едноставен: на германски штит бел лав на црвено поле. Матковски кажува дека тоа е единствениот случај каде лавот е во бела боја. Грбот нема круна. Од двата општи грба во „белградскиот грбовник“ слика е зачувана само од едниот. На општиот грб од кој е зачувана слика, под грбот пишува: „Regis Stephani Urosy Namagnicch insignia“, под овој текс било дадено објаснување кој грб на кого му припаѓа. Грбот на Бугарија во „белградскиот грбовник“ бил црвен лав на златно поле. (Ibid. 97-98)

Македонскиот грб

во Фојничкиот грбовник од 1675 г.

Грбовникот е наречен Фојнички затоа што од „незапомнени времиња“ се чувал во манастирот Св.Дух во гратчето Фојница. На насловниот лист на зборникот има запис на босанчица (босанска кирилица) и гласи: „Родословие босанскога алити илиричкога и сарпскога владанна заедно поставалено. По Стануславу Рупчићу попу на славу Стипана Немаћнића цара Сарбћлена и Бошћнана 1340“. - Но, српскиот цар Душан никогаш не ја освоил Босна.

Според А.Матковски, Фојничкиот грбовник бил само препис на некој стар грбовник од 1340 г. кој божем бил направен од некој си поп Рупчиќ и кој се чувал на Света Гора.

Појавата на грбовникот се сврзува со синот на Андрија, Пјер-Дамјан Охмучевиќ, своевремено прочуен навигатор и математичар, кој дошол во Дубровник каде станал адмирал на дубровничката флота.

Фојничкиот грбовник повеќепати бил потврдуван од разни надлежни власти. Австриските цареви Фердинад III и Леополд I без да ја проверуваат староста и вистината го потврдиле грбовникот во 1683 и 1703 г. Дубровничката Република на 22.01.1741 г. издала уверение во кое се вели дека грбовникот е веродостоен и дека оригиналот се чува во некоја библиотека на Св.Гора. И на 06.07.1800 г. бискупот фра Грга Илиќ потврдил на самиот грбовник дека тој „од памтивек се чувал кај фрањевците во Фојница“.

Во Фојничкиот грбовник македонскиот грб се среќава еднаш посебно и еднаш во состав на општиот грб. На македонскиот има жолт лав со круна на црвено поле, а на бугарскиот: црвен лав со круна на жолто поле. Над врвот на грбот, има три шлема крунисани со грофовски круни. На средниот шлем има црн двогалав австриски орел, кое нешто говори дека потомците на Андрија Охмучевиќ (у. 1654 г.), „илирско-српската идеја“ ја замениле со „австриско-илирска“. На другите два шлема поставени се македонскиот и бугарскиот лав со грофовски круни. (Ibid. 100-103)

14.) Појавата на првата печатена историја на Словени (како културен настан од општословенско значение) и нејзиното ставање во споменатиот показател на забранетите книги, отприлика се совпаѓа со слендите културни настани од тоа време: горењето на Џордано Бруно на клада (1600 г.), со времето кога Вилјам Шекспир (1564-1616) го завршил пишувањето на трагдијата „Хамлет“ (отпечатена 1603 г.) и, отприлика со времето кога Мигел де Сервантес (1547-1616) е во затвор (1602-1603), а потоа во 1605 г. го напечатил романот на „Дон Кихот“, кој за една година имал дури 6 изданија.

15.) Петар Богадан Бакшев (1601-1674), р. во Чипровец, Бугарија. За своето време стекнал виско образование во Рим. Во 1643 г. станал поглавар на бугарските католици, од папта е назначен за архиепископ на Софија. Тој е создвач на бугарската револуционерна организаја која во 1688 г. го дигнала Чипровското востание. Автор е на неколку историографки статии: „Описание на царство Българя“, „Кога и как Макроманите (Моравите) прегрнаха христовата вера“, „История на София“, „История на Охрид“, „История на Сърбия“, „История на България“ (1667).

16.) Спискок на владетелите на Рашка:

Околу 1083 - ок. 1114 г. Вукан.

Хронологијата на понатамошните жупани е несигурна. Најзначајни се Урош I, Урош II, Деса, Тихомир (брат на Немања).

1166-1196 Стефан Немања

1196 - ок. 1223 крал од 1217 Стефан Првовенчани

ок. 1223 - ок. 1234 Стефан Радослав

ок. 1234 - 1243 Стефан Владислав

1243-1276 Стефан Урош I

1276-1282 Стефан Драгутин

1282-1321 Стефан Урош II Милутин

1321-1331 Стефан Урош III Дечански

1331-1355 цар од 1345 Стефан Душан

1355-1371 цар Стефан Урош

1366-1371 крал Вукашин

1371-1389 кнез Лазар

1389-1427 деспот од 1402 Стефан Лазаревиќ

1427-1456 деспот од 1429 Ѓураѓ Бранковиќ

1456-1458 деспот Лазар Бранковиќ (Георгије Острогорски, Историја Византије, Београд 1998. 538-540)

17.) Покојниот Коста Црнушанов е родум од Прилеп. За време на бугарската фашистичка окупација бил еден од државните чиновници во Прилеп. Во Народна Република Бугарија одлежал неколку години во комунистичките логори поради тоа што не се согласувал со политиката на БКП по македонското прашање. Автор на поголем број статии во кои го застапува гледиштето дека современиете Македонци всушност се Бугари. Неговата најзначајна книга е: Македонизмът и съпротивата на Македония срещу него. София 1992.